Ekonomik büyüme ülkelerin ekonomik gücünde ve refahında kilit sözcüktür fakat açıklanan ekonomik büyüme rakamları bazen piyasaya ya da hane halkına yansımaz. Bu durumda ekonomik büyüme nedir, ekonomik büyüme nasıl olursa piyasalar yansır, ekonomik büyümden borsa – TL – faiz üçlüsü gibi piyasa unsurları nasıl etkilenir, ekonomik büyümeden sektörler nasıl etkilenir ya da kişi başına gelire nasıl yansır gibi ekonomik büyüme merkezli bir çok soru gelebilir.
Ekonomik büyüme nedir sorusunun cevabını verirken biz daha çok piyasalara yansıması üzerinde duracağız.
Ekonomik büyüme nedir?
Ekonomik büyüme bir ülkenin ekonomisinin oluşturan tüm unsurların büyümesidir. Ekonomik büyümenin olup olmadığı ise baz yıla ya da bir önceki yıl verileri karşılaştırılarak bulunur.
Ekonomik büyüme eşittir GSYİH, GSYH, kişi başı gelir…
Ekonomik büyüme genelde GSYİH olarak anlatılır hatta birçok makro veride direkt olarak ekonomik büyüme karşısında GSYİH ve GSYH kısaltması vardır. Dolayısıyla bu iki kısaltmayı ve ekonomik büyümede takip edilen milli gelir, kişi başı gelir, yurt içi gelir, reel ekonomik büyüme gibi tanımların da üzerinde duralım.
Ekonomik büyümede kullanılan GSYİH kısaltması gayrisafi yurtiçi hasıla kelimelerinin baş harflerinden üretilmektedir. GSYİH; ülke sınırları içerisinde genellikle bir yıl olmak üzere belli bir zaman aralığında üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin para birimi cinsinden değerini gösterir. Belli zaman aralığı genellikle yıllık olarak kullanılır. Formülü şudur;
GSYİH = tüketim + yatırım + devlet harcamaları + (ihracat – ithalat)
Ekonomik büyümenin ölçümlendiği formüllerden bazıları da şunlardır;
Safi Yurt İçi Hasıla= GSYİH -Amortismanlar
Yurt İçi Gelir = Safi Yurt İçi Hasıla – Dolaylı Vergiler + Sübvansiyonlar
Millî Gelir = Yurt İçi Gelir + Net Dış Dünya Faktör Gelirleri
Kişisel Gelir = Millî Gelir + Transfer Ödemeleri – (Kurumlar Vergisi+ Dağıtılmayan Kurum Kârları +Sosyal Sigortalar Kesintileri)
Harcanabilir Kişisel Gelir= Kişisel Gelir – Kişisel Gelir Vergisi
Ekonomik büyüme rakamları ise her yıl Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yıl içinde 3 aylık, 6 aylık, 9 aylık ve yıllık olmak üzere dört periyotta açıklanır. Büyüme rakamları önceki dönemlerle çeyreklik periyotlarda ve yıllık periyotlarla karşılaştırılır. Ayrıca enflasyondan arındırılarak da reel büyüme ve döviz bazında da ekonomik büyüme rakamları açıklanır.
Ekonomik büyümede yanlış algılar
Ekonomik büyüme rakamları ekonomistler tarafından farklı bakış açıları ile yorumlanabilir fakat ekonomik büyümede konsensüs üretim bazında miktarsal büyümedir. Mesela bir ülke bir önceki yıl 100 bin ton zeytin üretmiştir. Zeytin fiyatı 15 TL’dir. Ülkenin zeytin geliri 1,5 milyon TL’dir. Bir sonraki yıl 90 bin ton zeytin üretmiş ve zeytin fiyatı 20 TL olmuştur. Zeytin geliri 1,8 milyon TL olmuştur fakat reel anlamda ülke büyümüş müdür? Örneği otomotiv, gıda, tarım gibi bir çok sektör için genişletmek mümkündür.
Fiyatlar genel seviyesinin yükselmesi ile artan büyüme, fiyat artışından arındırıldığında ekonomik küçülmeyi göstermektedir. Ekonomik büyüme de uzmanların refah artışından bahsetmesi, piyasaların olumlu etkilenmesi, TL’nin değer kazanması için önerilen ekonomik büyüme modeli reel ekonomik büyümedir. Dolayısıyla ülke refahına yansıyan, piyasaların gelişmesine katkı sağlayan ve TL’nin diğer para birimleri karşısında güçlenmesine katkı sağlayan ekonomik büyüme modeli reel ekonomik büyümedir.
Türkiye’nin son on yılda dolar bazında büyümesi ve dolar bazında kişi başına düşen milli gelir aşağıda ki şemada görülüyor. Bazı yıllarda dolar bazında bir önceki yıla göre büyüme artışının kişi başı milli gelir rakamına yansımadığı izleniyor.
TÜRKİYENİN SON 20 YILDA NASIL BÜYÜDÜ?
Yıl GSYİH ($) Kişi Başına GSYİH
1998 270,946,851,959 4,338
1999 247,543,704,782 3,907
2000 265,384,360,328 4,129
2001 196,736,197,787 3,019
2002 230,494,219,971 3,492
2003 304,901,341,485 4,565
2004 390,386,833,065 5,775
2005 481,496,930,643 7,036
2006 526,429,394,293 7,597
2007 648,753,606,282 9,247
2008 742,094,394,984 10,444
2009 616,703,324,770 8,561
2010 731,608,367,458 10,003
2011 773,979,672,027 10,428
2012 786,282,516,717 10,459
2013 823,044,427,528 10,822
2014 799,369,750,354 10,395
2015 861,467,000,000 9,257
2016 856,791,000,000 10,80
2017 851,231,000,000 10,59
Ekonomik büyüme göstergesine getirilen eleştiriler
Ekonomik büyüme (GSYİH) verisinin ülke refahı ile ilişkilendirilmesine küresel bazda ekonomistler tarafından getirilen birçok eleştiriler söz konusudur. Bu yüzden de Birleşmiş Milletlerin İnsani Gelişme Endeksi ülke refahındaki gelişmeyi gösteren en iyi ölçümleme olarak gösterilir.
GSYİH’ya getirilen eleştirilen başında ise kara para ve kayıt dışı ekonomiyi hesaplamaz dolayısıyla kayıt dışıların çok olduğu ekonomilerde ülke refahı tam ölçümlenemez. Yine ayni çalışmalar, para getirmeyen işlerde çalışan özellikle kadınların ve çocukların ekonomiye katkıları ölçümlenmez.
GSYİH fakir ile zengin arasında ki gelir farklılığını ölçümlemez. Ayrıca ülkede deprem sel, çevre düzenleme, tamir bakım gibi yenileme ve iyileştirme harcamaları da ekonomik büyümeyi artıran fakat gerçekte yaşam standartlarını artırmayan fiktif büyümeye neden olur. Ekonomik büyümeyi besleyen sağlık harcamaları, tüketim harcamaları, kısa ömürlü mal tüketimi alışkanlığı gibi giderler kalemi oluşan ekonomik büyüme sağlıklı değildir.
Ekonomik büyüme ve diğer makro ekonomik veri setlerinin analizi ve doğru yorumlanması yatırımlarınız daha başarılı sonuçlar üretmesi açısından çok önemlidir. Daha fazla bilgi için www.gcmyatirim.com.tr adresini ziyaret edebilirsiniz!